012. SUROWICA (9)

Miałam nie wstawiać kolejnego rozdziału, póki wszystkie stałe czytelniczki się z nim nie uporają, ale myślę, że nic się nie stanie. Oto kolejny rozdział, trochę przegadany, ale przez to nie nudny (przynajmniej w moim odczuciu). Kolejny za ok. 2 tygodnie. Mam nadzieję, że wszyscy wychodzą z poprawiania ocen, tak jak udaje się to mi baaardzo powoli. Buziaki i miłej lektury :)

Rozdział IX

Trzy i pół konfrontacji

Późnym wieczorem pan Staś, którego wzroku Emilka uparcie unikała, Tadzio i dziadek Gienek wybrali się na polowanie, jak to było w zwyczaju. Pan Iwan natomiast poszedł do swojego pokoju, tłumacząc się wyczerpaniem po podróży, lecz Emilia widziała, jak przemycał na górę butelkę gorzałki. Panie siedziały więc przy kominku, pijąc herbatę, dyskutując na różne tematy i plotkując o każdym, kto miał nieszczęście nawinąć się na myśl.

O północy wszyscy wybrali się na pasterkę, tym razem z panem Iwanem, który nie wyglądał na w pełni trzeźwego. Nie miała okazji ani ochoty rozmawiać z nim od momentu przyjazdu.

Po powrocie posiedziała jeszcze trochę z rodziną, po czym przemknęła na górę, zmęczona po ciężkim dniu. Gdy przechodziła przez korytarz, zobaczyła, że drzwi do pokoju, w którym spał pan Iwan, były otwarte. Stanęła u progu i rozejrzała się. Panował względny porządek, ale potwornie śmierdziało gorzałką, a smród ten ogarniał nie tylko tę jedną sypialnię, ale też  hol i sąsiednie izby.

— Przymknę drzwi — powiedziała chłodno, łapiąc za klamkę. Iwan odwrócił głowę i zerknął na nią przelotnie. Powieki miał ciężkie, wzrok nieskupiony i wyglądał na bardzo pijanego.

— Czekaj — wychrypiał i wstał z fotela. Przywołał ją gestem do siebie i zaczął szukać czegoś w torbie podróżnej z zadziwiającą trzeźwością. Podeszła bliżej, spoglądając na jego sylwetkę w świetle jedynej palącej się lampy. Nic się nie zmienił, tylko włosy miał nieco dłuższe. Cała reszta — grube brwi, ostry podbródek i wyraźne kości policzkowe — pozostawały takie, jakie były.

— Coś dla ciebie mam, alem nie zdążył podrzucić pod choinkę — poinformował ją. — Nieskromnie przyznam, że prezent jest... wart docenienia... chociaż przy podarunku od tego bajeranta może być co najwyżej zadawalający. Zamknij oczy.

Zrobiła to, co kazał, chociaż niechętnie. Słyszała, jak podnosi się i podchodzi do niej, a podłoga pod jego stopami zaskrzypiała. Pokierował ją parę kroków w inną stronę i odgarnął włosy na ramię. Po chwili, chociaż serce znów biło jej niezwykle mocno, poczuła coś chłodnego i drobnego na dekolcie oraz cienki łańcuszek, który pan Iwan zapiął na jej karku.

— Wyrosłaś — rzekł, gdy otworzyła oczy, by zobaczyć się w lustrze. Trochę pod jej obojczykami błyszczała delikatnie mała, złota zawieszka z diamentową łezką. Spojrzała przelotnie na swoją zarumienioną twarz i znów spuściła wzrok. — Ile masz już lat?

— Prawie piętnaście — rzekła, dotykając drobiazgu. — Dziękuję, jest piękne.

Patrzyła na jego zaczerwienioną od wódki twarz odbitą w lustrze nad jej ramieniem. Nie widziała na niej żadnych emocji poza odrobiną melancholii, chociaż mogło to być po prostu pijackie upojenie.

— Tyle miałem, gdy się urodziłaś - mówił. — Pamiętam cię, byłaś dziwnym dzieckiem.

— Nie był pan dla mnie zbyt czuły — to nawet ja pamiętam.

— Pamiętam, jak twoja matka cieszyła się na twoje narodziny.

Nic nie odpowiedziała na te słowa.

— Ciągle mi powtarzała, że marzy jej się druga dziewczynka. Jadwisia była dla niej rozczarowaniem.

— Jak pan może! — oburzyła się.

— Mówię prawdę. Takie dziecko zawsze będzie.

— Pan jest okrutny! To nie jej wina, że chorowała!

— Naturalnie. To niczyja wina. Ale nie trzeba winy, by była krzywda. Dla twojej matki jej... jej godny pożałowania stan zdrowia był krzywdą. Chciała żywe, wesołe, kochane dziecko, nie trupa już za życia. Oburzaj się, ale to naturalne. Możesz to nazywać okrucieństwem, jeśli chcesz.

Milczała, bawiąc się zawieszką. W końcu spuściła wzrok, chcąc poruszyć temat, który nurtował ją przez tyle czasu.

— Ale już chyba pana nie irytuję.

Nie było to pytanie, lecz stwierdzenie.

— Nie. Cieszę się, że to zrozumiałaś.

— Pewne okoliczności mi w tym pomogły — odrzekła, odwracając się do niego twarzą. Uśmiechnął się, lecz nic na to nie powiedział. — Takie jak pańska wiadomość.

— Była impulsem.

Zamrugała.

— Ach, a więc tłumaczy się pan z odrobiny przywiązania, które pan okazał. To właściwie trochę smutne.

Wyglądał na zaskoczonego taką niepokorną odpowiedzią.

— Nie tłumaczę się z przywiązania. Tego ciężko się wyprzeć, chociaż obiecałem to  zrobić przed moim wyjazdem, wtedy, w stajni. 

— Nie nazwałabym tego obietnicą, bardziej groźbą.

— Oskarżyłaś mnie o wąskie horyzonty. Miałem prawo brzmieć groźnie.

— Traktował mnie pan z góry. Miałam prawo pana oskarżać.

— Więcej nie pozwolę sobie na takie luksusy jak traktowanie cię z góry.

Roześmiała się. On także był uśmiechnięty, chociaż wciąż pijany.

— Pewien mężczyzna o pana wypytywał.

Iwan zmarszczył brwi, a jego twarz momentalnie stężała.

— Kto?

— Pan Michalczuk.

— Co pytał?

— Gdzie pan jest, gdzie pan może być, czy dobrze pana znam...

— I co? Powiedziałaś mu coś?

— Nie. Nawet choćbym chciała, to nie znałam odpowiedzi na żadne z tych pytań.

Zignorował aluzję.

— Nie powiedziałaś mu o pani Białeckiej?

— Nie. — Iwan odszedł na kilka kroków i nalał sobie gorzałki do kieliszka. — Bardzo naciskał. Próbował na różne sposoby. Miałam wiele wątpliwości.

Nie odpowiadał, krzywiąc się nieznacznie od wódki.

— Mówił do rzeczy. Miał argumenty. Opowiadał ciekawe historie na różne tematy. Na pański też. Miałam coraz więcej i więcej powodów do wahań.

— I co? Wyśpiewałaś mu wszystko, skowronku?

— Ani słowa. Broniłam pana, chociaż nie miałam czym. Bo nic o panu nie wiem.

— Więc dlaczego to zrobiłaś? Skąd wiesz, czy możesz mi ufać, skąd wiesz, czy historie, które opowiadał niewątpliwie z pasją, nie są prawdziwe?

Spojrzał jej w oczy i zrobił kilka kroków w jej stronę.

— Jesteś mądrą dziewczyną, a mądre dziewczyny w zetknięciu z tak silnymi dowodami jak wspomniane przez ciebie argumenty nie wahają się. W logikę się nie wierzy, logika po prostu jest. Skoro jesteś logiczną i mądrą dziewczynką, dlaczego nie postąpiłaś logicznie? Dlaczego, nie mając kompletnie żadnych powodów, puściłaś go bez słowa? Co daje ci pewność, że nie zabiłem psa, że jestem prawym, ułożonym człowiekiem, że to ten czarci pomiot jest oszustem...

— Skąd pan wie, że mówił o psie?

— Zawsze to wszystkim opowiada. Odpowiedz mi na pytania. Co tobą kierowało?

Tym razem ona milczała.

— Powiedz mi.

— Zaufanie.

— Które nie ma kompletnie nic wspólnego z logiką.

— Tak, zgadza się.

— Więc myliłem się co do ciebie. Jesteś głupia, chociaż sądziłem inaczej.

— Zaufanie jest głupotą?

— Jedną z największych. Wiesz dlaczego? Bo prawdziwe zaufanie, czyste, całkowite zaufanie, to bezpodstawna nadzieja. Wszystko inne to pewność, motywowana większymi lub mniejszymi argumentami. Ty nie mogłaś mieć pewności, została więc ci głupia naiwność w moją prawość.

— Tak. Zaufałam panu, a w zamian jestem krytykowana i nazywana głupią. Nie zasłużył pan na mój gest, na to zaufanie, którym pan tak gardzi.

— Nie gardzę nim. Nigdy tego nie powiedziałem.

— Pan jest bezczelny. Pomogłam panu, a pan mi łamie serce swoim chłodem, swoim sceptycyzmem. Żałuję, że tak postąpiłam.

Iwan uśmiechnął się kpiąco.

— Dlatego właśnie nazywam zaufanie głupotą — bo nie ma podstaw, a budowla bez fundamentów jest niebezpieczna. Widzisz, Emilko, parę moich słów i podkopałem twoją pewność we wszystko, czego tak pewna byłaś — we wdzięczność. Ale jestem ci niezmiernie wdzięczny. Głupota to nic złego, nic, co głupie, nie jest złe. To słowo jest neutralne.

— Bzdury pan opowiada. Głupota zawsze była i zawsze będzie złem.

— Czyżby? Mylisz pojęcia, panienko. Gdy żołnierz dostaje misję samobójczą, gdy wie, że zginie, to jak to inaczej nazwać, jeśli nie głupotą? To głupie — bo to nie ma sensu. Ale ma cel. I nie oznacza to, że jego ofiara, tego żołnierza, jest niepotrzebna, nieznacząca, niechciana. Nie jest przecież przejawem braku inteligencji.

Zamrugała, zaskoczona takim tokiem myślenia.

— Więc nazywając mnie głupią — zaczęła powoli — ma pan na myśli, że nie mam sensu?

Roześmiał się.

— Tak, nie masz sensu. Zupełnie. Ale nie oznacza to, że umniejsza to moją sympatię. Podziwiam cię za to. I doceniam zaufanie. Natomiast to, co ty rozumiesz pod słowem „głupota”… to po prostu wołające o pomstę do nieba prostactwo, kretynizm lub prymitywność.

Zapadła cisza. Iwan znów napełnił kieliszek wódką i wypił ją. Zadziwił ją tymi przedziwnymi wywodami na tle filozoficzno-etycznym. Nie spodziewała się ich po tak zamkniętym w sobie, nieco mrukliwym mężczyźnie. W końcu, czując się już bardzo zmęczona i zmierzając ku pożegnaniu, powiedziała:

— Więc jest teraz pan moim dłużnikiem.

Zerknął na nią, skupiając wzrok z coraz większym wysiłkiem.

— Tak.

— Dobranoc.

— Powiedz mi jeszcze, kiedy on tu był?

— Przy końcu listopada. Został na parę dni.

Pokiwał głową w milczeniu.

— Dobranoc. Miłych snów, Emilko.

Wyszła, czując się, jakby jej głowa ważyła przynajmniej dwa razy tyle, co normalnie.

 Następny dzień także nie pozostał pozbawiony wrażeń. Jak tylko zeszła na dół, ujrzała pana Stasia w sieni, zdejmującego zimowe ubrania. Pod spodem miał na sobie bardzo elegancki frak, jeden z tych, w których najczęściej go widziała. Emilka spuściła wzrok i zamierzała przemknąć bez słowa, lecz nie udało jej się to.

— Dzień dobry — rzekł wesoło, rozgrzewając energicznie dłonie. — Jak panience noc minęła?

— Bardzo dobrze — odpowiedziała, zatrzymując się niepewnie. — A panu?

— I mnie też dobrze spać było, niezwykłe tutaj powietrze. Czyste, świeże.

— Tak, całkiem możliwe. Lecz ja już przywykłam.

Uśmiechnął się.

— I jak, pamięta panienka swój dzisiejszy sen?

Emilka zmarszczyła brwi. Nie była zabobonna, lecz z ciekawości próbowała przypomnieć sobie, o czym też w nocy śniła. W głowie miała jednak pustkę.

— Niestety nie — westchnęła.

— Nic straconego, może sobie panienka jeszcze przypomni.

— A pan? Pan coś pamięta?

— Tak — odrzekł, patrząc na nią uważnie. Speszyło ją to bardziej niż zwykle. — Zimno dzisiaj przeokrutnie. Jak panienka wychodzić będzie, niech się ciepło ubierze. Zmarzłem niesamowicie.

— Mhm — wymruczała, chcąc odejść, lecz znów ją zatrzymał.

— Nie wyglądała panienka wczoraj na zbyt radą z prezentu.

— Och… Ależ byłam, byłam niezmiernie! Ja tylko… Ja nigdy nie miałam niczego tak drogiego.

— Drogiego? Przecież nic panienkę to nie kosztowało.

— Ale pana owszem…

Uśmiechnął się.

— Mnie? Ja nie mam z tym absolutnie nic wspólnego. Ale jak spotkam człowieka, który za ten podarunek jest odpowiedzialny, z pewnością mu przekażę, jak wiele wyrzutów sumienia targa pani duszyczką.

Także się uśmiechnęła i pokręciła głową, patrząc w szare, kocie oczy pana Stasia. Dygnęła grzecznie i odeszła, czując jego wzrok na sobie. Wchodząc do salonu, zastała pana Iwana pijącego jakieś ziółka ze zbolałą miną. Nie mogąc powstrzymać śmiechu na ten widok, podeszła do niego i przywitała się.

— Aj, nie wiem, czy taki znowu dobry… — wymruczał, ale i on wyglądał na rozbawionego, chociaż w granicach swojego kiepskiego samopoczucia. Usiadła na fotelu obok i westchnęła. — Ładny naszyjnik — pochwalił, wskazując brodą na diamentową łezkę, która spoczywała na jej dekolcie. Rozpromieniła się. — Idź na śniadanie — powiedział jej. — Dzisiaj jajko na miękko.

— Tak, zaraz pójdę. Chciałam tylko zadać panu jeszcze parę pytań, a nie wiem, czy będę miała potem ku temu okazję.

— Oj, nie nadaję się dzisiaj do udzielania odpowiedzi — rzekł, upijając ziółek. — I dlaczego miałabyś nie mieć ku temu okazji?

— Coś czuję, że będzie mi pan chciał uciekać.

— Może i słusznie czujesz.

— Gdzie pan był tyle czasu?

Uśmiechnął się i odstawił kubek.

— Daleko.

— Ale gdzie? Dlaczego pan tak zniknął bez słowa? Dlaczego pan Michalczuk pana szuka? I czy to, co mówi, to prawda? A jeśli nie, czy ma podstawy uważać to za prawdę?

— Kiedyś się dowiesz.

— Ucieka pan przed nim?

Zamyślił się.

— Nie, ja nie uciekam — to on mnie goni.

— Proszę się nie okłamywać.

Zamrugał i spojrzał na nią spod uniesionych brwi.

— Słucham?

— Okłamuje się pan. Robi pan wszystko, byle się tylko z nim nie skonfrontować. Wyjeżdża pan do dalekich krajów, nikomu nic nie mówi, a mnie zakazuje przekazywać nawet tak błahe informacje, jak to, żeś pan nie zginął po drodze, tylko wyjechał daleko zagranicę. Wymyśla pan jakichś łączników… I pan mówi, że pan przed nikim nie ucieka?

Milczał, patrząc na nią z coraz mocniej ściągniętymi brwiami. Oddychała trochę szybciej, a i serce łopotało jej w piersi. Czekała na wybuch Iwana, który wyglądał na coraz bardziej rozwścieczonego.

— Kim pan jest? — zapytała w końcu z dziwnym błaganiem głosie. — Kim pan jest? Przyjacielem rodziny? Gościem na żądanie? Intrygantem? Mordercą? Oszustem? Kłamcą? Spadkobiercą wszystkiego, co mamy? Czy niewinnym człowiekiem? Kim pan jest?

Oblizał powoli wargi, a wyraz jego twarzy nie zmieniał się: wciąż była ściągnięta w gniewie, oczy miał błyszczące i czarne, jak zawsze. Nagle złagodniał, odwrócił wzrok i upił ziółek.

— Nie wiem — odrzekł, spoglądając na stojącą w kącie choinkę.

— A kto ma wiedzieć, jak nie pan? — odparła, kręcąc głową ze zrezygnowaniem.

— Nikt nie musi.

Spodziewała się, że zaraz wstanie i wyjdzie bez słowa, zamknie się w swoim pokoju i upije, lecz ani drgnął. Unikał tylko jej natarczywego spojrzenia, a gdy spuściła wzrok, zauważyła kątem oka, że zerknął na nią przelotnie. Skojarzyło jej się to z małym dzieckiem, które nabroiło i nie bardzo wiedziało, jak ma się zachować. Rozczuliło ją to doszczętnie i westchnęła głęboko.

— Dobrze, niech pan się tylko nie dziwi, jeśli będę szukała odpowiedzi na własną rękę.

— To nie byłoby dziwne, chociaż irytujące. Mój Boże, jesteś najbardziej wścibską dziewuchą, jaką znam. Doprowadzasz mnie do szału.

Nic na to nie odpowiedziała.

— Rozmawiałem dzisiaj z Tadziem — rzekł, zmieniając temat. — Czekałem na ciebie, chcąc ci to przekazać.

— Tak?

— Tadzio, jak sama wiesz, nie potrzebuje wiele powodów, by wszystko wyśpiewać — robi to wręcz ochoczo i jest z siebie zazwyczaj bardzo dumny. Nie nadmienił nawet, bym ci tego nie powtarzał.

— Proszę nie przedłużać, bo umrę z ciekawości.

Iwan uśmiechnął się i nachylił w jej kierunku.

— Ten cały Barzycki, lub, jak na niego mówicie — pan Staś, nie przyjechał tutaj tylko na karpia i kompot z suszu. Szuka sobie małżonki.

Zamrugała.

— Och…

— Ba! Wybrał ją już przed przyjazdem — dodał, prostując się i siadając wygodnie w fotelu.

— Jak to?

— A, tak to. Tadzio mu cię kiedyś na zdjęciach pokazywał. Spodobałaś mu się. Twój kochany kuzynek zdecydował się mu nieco pomóc i wyciągnął od matki twoje rozmiary na suknię.

Emilka zamarła.

— Proszę sobie ze mnie nie żartować.

— Mało tego, twoja matka wie o jego zamiarach.

— Jakże to?!

— I na dodatek… dostał jej oficjalne błogosławieństwo. On się teraz wokół ciebie zakręci i tylko patrzeć, dwa lata i ślub.

— Co pan za bzdury gada! Ja mam czternaście lat!

— Piętnaście, tak mi wczoraj powiedziałaś.

— Niepełne.

Wzruszył ramionami. Myślała gorączkowo, nie mogąc uwierzyć w jego słowa.

— Czegóż więcej chcieć, Emilko? Przystojny, bogaty, szarmancki, a na domiar wszystkiego — zainteresowany… To chyba ideał dla każdej kobiety, prawda?

Przełknęła ślinę, wycierając spocone ręce o materiał sukienki.

— Dziękuję za informację — wychrypiała, wstając i chcąc zejść na śniadanie.

— Zależy mu na tobie, boś od znanego wojskowego wyszła. Poza tym, wygląda na to, że cię lubi.

— Idę na śniadanie.

— Idź, przemyśl to.

Zrobiła kilka kroków, gdy usłyszała jego głos:

— Jakbyś miała jakieś wątpliwości, jakbyś potrzebowała drugiej głowy do rozmyślania, zawsze możesz do mnie przyjść. 

Ledwo przełknęła jedno jajko, czując skurcz żołądka od nadmiaru wrażeń. Nie mogła skupić się na żadnej konkretnej myśli, na żadnym wątku, który próbowała rozwinąć. Przed oczami wciąż miała pana Stasia składającego jej życzenia z błyskiem w oku, Antka spoglądającego na nią z uśmiechem tam, za stajnią, twarz pana Iwana ledwo oświetlona lampą stojącą na stole, odbitą w lustrze nad jej lewym ramieniem; słyszała jego głos mówiący o planach pana Stasia…

Odeszła od stołu z głową pełną wciąż tych samych twarzy, z głosami trzech panów brzmiącymi w jej uszach. Przypominały trochę niezgrany, niedoświadczony chór kościelny, który tylko przeszkadzał we mszy. Zirytowana, poszła do siebie na górę i zamknęła drzwi. Usiadła na fotelu przy oknie i wyjrzała na zewnątrz. Pan Iwan, ubrany w gruby kożuch i z futrzaną czapą na głowie, wyprowadzał ze stajni swojego czarnego konia, a za nim wyszedł Antek, zamykając drzwi budynku. Przypominając sobie, jak szybko wyszedł dnia poprzedniego, bardzo chciała z nim porozmawiać. Stanęła w oknie i rozsunęła firanki, po czym pomachała mu energicznie, licząc, że zerknie w jej stronę, lecz tak się nie stało. Dozorca otworzył bramę i pan Iwan odjechał, a Antek skierował się w stronę domu, najwyraźniej chcąc wejść do czeladnej. Czym prędzej zbiegła na dół i zastała go zmarzniętego i oszronionego w sieni.

— Antoś! — ucieszyła się. Podniósł głowę, otrzepując buty ze śniegu.

— Dzień dobry — powitał ją. Podeszła bliżej i ucałowała go w lodowaty, czerwony od mrozu policzek. Uśmiech jednak nie zagościł na jego twarzy. — Emilko, lepiej tak nie rób.

— Dlaczego?

— Tak będzie lepiej — wymamrotał, zdejmując płaszcz. Nie patrząc na nią, ruszył w stronę czeladnej, lecz zatrzymała go.

— Nie musisz się przejmować Krzysiem, odpuścił.

— Aj, ja się go nie boję. Po prostu tak nie rób.

— Antoś! — Szarpnęła go za ramię i zmusiła, by spojrzał w jej oczy. — Antek, co się stało?

— Nic — burknął, ale był rozgniewany.

— Chodzi o ten pocałunek?

— Nie.

— Przestań się zachowywać jak mała dziewczynka!

Spuścił wzrok i westchnął.

— Nie złoszczę się, wszystko w porządku. Proszę cię, nie rozmawiajmy o tym — rzekł, wyszarpując ramię z jej uścisku.

— Uciekłeś wczoraj bardzo szybko.

— Tak, wiem, przepraszam. Musiałem już iść, a widziałem, że byłaś zajęta.

W jego głosie brzmiała gorycz.

— Antek, albo mi powiesz, o co masz do mnie żal, albo zakończymy tę rozmowę.

— Życzę ci więc miłego dnia — warknął i odszedł, trzaskając drzwiami czeladnej. Stała przez chwilę w sieni, czując, jak płacz ściska jej gardło, lecz przełknęła łzy i uciekła do siebie na górę. Leżała na łóżku, wtulając się we wzorzyste poduszki i rozmyślając. Nim się spostrzegła, niebo pokryło się ciemnymi chmurami, a policzki miała mokre od łez. Wtem przypomniała sobie coś ze snu, jaki miała tej nocy. Znajome, kocie oczy o szarych tęczówkach, tylko one, bez żadnej twarzy wokół, bez reszty materialnego ciała. Otworzyła swoje własne oczy i westchnęła głęboko.

Przecież ta cała wróżba ze snami wigilijnymi to zabobonne brednie.